Hollen of stilstaan: wat de coronacrisis betekent voor de Schuur

De Toneel- en Filmschuur is al meer dan 50 jaar voor ontzettend veel mensen een ontspanningsplaats, een uitlaatklep, een plek om thuis te komen. En aangezien je dit artikel leest vertel ik je vast niet veel nieuws: de Schuur heeft niet haar beste jaar. Vanaf maart zijn de grote glazen deuren zo’n drie maanden dicht geweest en tot vorige week gebeurde dit een tweede keer. Samen met ontelbare andere theaters en filmzalen in Nederland wordt de Schuur al langer dan een halfjaar getroffen door harde maatregelen om de gevolgen van het coronavirus te beperken. Alleen al tijdens de eerste lockdown van 13 maart tot 1 juni liepen de inkomensverliezen van de Nederlandse culturele instellingen op tot 969 miljoen euro. Dan hebben we het nog niet over de investeringen die al waren gedaan in theater- en filmproducties die de zalen nooit zullen bereiken. En die annuleringen waren er: voor de Toneelschuur Producties alleen al werden de makers en acteurs van ‘het Zuiden’ en de jongeren voor de jongerenproductie Starring#23: ‘Sarah’s partijtje’ korte tijd voor de première afgebeld. Maar vorige week mocht de Schuur dan toch weer met groot enthousiasme open! Of nou ja, groot enthousiasme, de pandemie is natuurlijk nog niet weg. Corona houdt de Schuur nog steeds in haar macht, laat niet los en zál de Schuur nog lang niet loslaten. 

Voor dit stuk sprak ik met Tom Schippers. Tom werkt voor de Toneelschuur en verzorgt de marketing. Hij heeft gemerkt dat er enorm veel werk bij komt kijken: “Het is hollen of stilstaan. Je hebt het gevoel dat je de hele tijd gaat van crisis naar crisis. De eerste lockdown was echt een shock, voor het hele land natuurlijk, maar voor ons als organisatie ook: We moesten voor het eerst in vijftig jaar dicht. En daar komt heel veel werk bij kijken. Er stonden heel veel voorstellingen gepland; daar hadden mensen kaarten voor gekocht en die moeten geïnformeerd worden dat het niet doorging. Dingen worden verplaatst, et cetera. Hoe ga je daar mee om? Je luistert de hele tijd naar wat er wordt gezegd en daar moet je op in spelen. Dat vergt ontzettend veel van je als organisatie.”

Minder te zien, meer te doen 

Een steeds groter aantal mensen vergeet het belang van kunst en cultuur. Steeds minder mensen zien plekken als de Schuur als zo’n veilige thuishaven. En na jarenlange daling van die blauwe piste, stort de culturele sector uiteindelijk in het ravijn dat corona heet. Sinds juni hebben Nederlandse theaters en filmhuizen nog maar zo’n 40% van hun gebruikelijke inkomen teruggezien. Als enige in Haarlem bleef de Toneelschuur proberen om het publiek alsnog theater aan te bieden. Voor een maar deels gevulde zaal en met een beperkte blik op de weg. Tom: “In de zomer startten we alles weer op en gingen we aan het werk om weer film en theater te laten zien. Maar al snel ging het weer de verkeerde kant op. Ik had net een nieuw magazine gemaakt met de planning voor de komende drie maanden. Al snel kon ik die in de papierbak gooien, omdat het programma al niet meer actueel was. Je moet dus heel kort op de bal zitten: wat brengt de actualiteit met zich mee en wat betekent dat voor de programmering? […] Normaal heeft de Schuur één moment van presentatie van het programma, dat bestaat niet meer. Nu hadden we voor de zomer besloten om dat dan in kwartalen op te splitsen van waaruit we gingen kijken naar de programmering, maar zelfs dát kan nu al niet meer. Nu hebben we besloten om ook het kwartaalprogramma maar los te laten, alles online te doen en per maand te gaan kijken. Dat heeft heel wat voeten in de aarde.”

Het is een vreemde situatie. Er is minder in de Schuur te zien, minder te doen. En toch moeten de medewerkers enorm veel meer werk verrichten om de deuren open te houden. Tom: “Als ik alleen al terugdenk aan de afgelopen tijd; naast alle afzeggingen en verplaatsingen moest iedereen een mondkapje op, er moest belijning op de vloer komen en een route door het pand en iedereen moest anderhalve meter afstand houden. Er zijn heel veel dingen die erbij komen kijken. Alle plannen die we hadden om verder in de toekomst te kijken: wellicht ons profiel te wijzigen en ons opnieuw te gaan neerzetten. Dat is echt wel lastig, omdat je constant met de actualiteit te maken hebt en je daarop moet inspelen.”

Stapjes terug omhoog

Het is lastig om nog lichtpuntjes te zien in zo’n ongelooflijk vreemde situatie. Toch heeft de pandemie ook positieve gevolgen gehad voor de Schuur en de culturele sector. Theatervoorstellingen en cultuurfilms zijn nog nooit zo toegankelijk geweest. Door de vele online theatervoorstellingen en de mogelijkheid om filmhuisfilms te zien op websites als picl.nl, kan er ook vanaf thuis genoten worden van alles wat de Schuur normaal te bieden heeft. De hoge onzichtbare drempel die al jaren de deur van de Toneelschuur verspert is enigszins ingezakt. Veel theatergezelschappen zetten registraties online, maar ook het Oerol Festival werd dit jaar online georganiseerd en dat naast honderden voorstellingen, optredens en concerten die een online invulling kregen. 

Nou moeten we eerlijk blijven: ja, natuurlijk is een voorstelling bekijken van je beeldscherm een minder spectaculaire ervaring dan er écht bij zijn. De voorstelling voelen. Naar de Schuur gaan, je fiets onder de filmzalen zetten, binnenkomen in een warme foyer en langs de bar gaan. Jezelf aansluiten bij de rumoerige zaal en wachten tot het licht uitgaat om samen een voorstelling te beleven. Als je mij een jaar geleden had gevraagd wat de essentie was van theater, had ik gezegd dat alles draait om het kijken naar een voorstelling. Nu ben ik overtuigd dat het dat niet alleen is. Naar theater of film gaan vindt zijn pracht in de voorstelling, maar ook alles wat eromheen zit: het hele plaatje. Na de voorstelling samen een drankje doen in het café. De barmedewerkers een halfbakken samenvatting geven van wat je gezien hebt. Twintig minuten later de acteurs met een biertje of cassis de tafel naast je zien aanschuiven. Wegfietsen wetend dat je morgen en overmorgen en alle dagen daarna nog langs de Schuur kan komen voor nog zo’n avond. Dat is waar de Schuur voor gemaakt is. 

Een voorstelling kijken vanaf je beeldscherm is daarvan maar een slechte naschildering door een kleuter die Van Gogh probeerde na te doen. Maar het zijn stappen. De eerste kleine stappen richting een toegankelijkere Schuur. Strevend naar een Schuur met meer publiek. Meer jong. Want juist de jonge generatie is wat de Schuur nog mist. Maar deze generatie zet zich net zo hard als alle andere in: met acties om cultuur te steunen, de Toneelschuur een handje te helpen en wij als Schuurjongeren die zonder de coronacrisis misschien niet eens deze website zouden hebben. Daarbuiten allerlei acties om de zo enorm zwaar getroffen culturele sector overeind te houden: ouderen die hun oudedagvoorziening inzetten om geld te doneren (#doemeemetjeaow) of vaste gasten die ondanks alle onzekerheden niet hun geld terugvragen (bewaar je tickets, geniet later). Het is geweldig om te zien dat ook het publiek niet stilzit. 

Eindstreep

Ook de Schuur moet vastgehouden worden zodat zij niet van het randje van een nóg diepere afgrond kiepert. Tom: “Je moet je de hele tijd door van alles heen manoeuvreren. We houden nu nog heel erg de koers aan dat we ons willen voorbereiden op de toekomst na de pandemie. Dat voelt een beetje tegenstrijdig: aan de ene kant moet je investeren in de toekomst, maar aan de andere kant houd je heel erg de pas op de plaats, omdat we wel overeind moeten blijven. We weten niet wanneer de pandemie afloopt.” Nu is het moment om een voorstelling of film te kijken, dan is het maar met max dertig man in een zaal. Nu is het moment om te laten zien dat jij er bent voor cultuur. Bijvoorbeeld met de geweldige klare kledinglijn die de Toneelschuur een aantal weken terug heeft gelanceerd. Daarmee steun je niet alleen de Schuur, maar draag je ook nog eens de prachtige logo’s van Joost Swarte met je mee. Als je deze voor 8 december bestelt, krijg je die nog voor kerst in huis!

De pandemie is nog niet over. En voor de Schuur betekent dit voorlopig dus nog een tijdlang hollen of stilstaan. Het is een tijd die we nooit hadden kunnen zien aankomen, maar wel een tijd die ooit weer zal eindigen. En als dat gebeurt, vieren we feest. Massaal. Dan mogen we weer hutje mutje in een donkere zaal zitten. Dan mogen we weer dat drankje doen na de voorstelling. Dan mogen we weer samen genieten. En dat is toch waar alles om draait.

Lukas Gerber 

Met dank aan: Tom Schippers & Heleen van Ham